Zarządzanie Kryzysowe
Zarządzanie kryzysowe to działalność organów administracji publicznej będąca elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przyjmowaniu nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów infrastruktury krytycznej.
Możemy wyróżnić 4 fazy zarządzania kryzysowego:
- zapobieganie,
- przygotowanie,
- reagowanie
- odbudowa.
Zapobieganie jest często niedocenianą, choć najważniejszą fazą zarządzania kryzysowego. Jest procesem, w efekcie którego można zorganizować system bezpieczeństwa określonej jednostki. Istotą tej fazy jest niedopuszczenie do powstania sytuacji kryzysowej, której można zapobiec (stąd nazwa fazy). Większość sytuacji kryzysowych jest skutkiem błędów ludzkich, które można wyeliminować lub znacznie ograniczyć. Są jednak takie, którym zapobiec nie jesteśmy w stanie (np. klęski żywiołowe), można tylko minimalizować ich skutki. Sensem zapobiegania jest stworzenie sobie bazy, na której budowany będzie cały system. Aby funkcjonował on prawidłowo konieczne jest podjęcie działań wyprzedzających.
Przygotowanie obejmuje uruchamianie i rozwijanie struktur biorących udział w reagowaniu, a także przygotowanie ich do konkretnego działania. Faza ta zazwyczaj rozpoczyna się w momencie powstania realnego zagrożenia i trwa do wystąpienia strat lub może występować równolegle z reagowaniem i polegać na przygotowaniu się do działania w ograniczaniu wtórnych skutków. Niekiedy faza ta może trwać bardzo krótko lub może być zupełnie pominięta.
Kolejną, najtrudniejszą fazą jest reagowanie. Polega ona na podjęciu szybkich i sprawnych działań ratowniczych w celu udzielenia pomocy poszkodowanym oraz minimalizowaniu strat i ograniczeniu wtórnych szkód.
Odbudowa, w krótkim okresie polega na odtworzeniu niezbędnych warunków do życia, natomiast w dłuższym ma na celu przywrócenie stanu sprzed kryzysu. Część działań z tej fazy musi być realizowana równolegle z reagowaniem.
W fazach zapobiegania, przygotowania i odbudowy najważniejszą funkcję pełni administracja publiczna, która odpowiada za stworzenie i sprawne funkcjonowanie lokalnego sytemu bezpieczeństwa. Natomiast w fazie reagowania poza profesjonalnymi ratownikami, służbami, inspekcjami i strażami ważne zadanie spoczywa na organach władzy, które przy pomocy zespołów zarządzania kryzysowego koordynują działania wymienionych podmiotów. To administracja w fazie reagowania wspiera działania prowadzone przez służby, współdziała z tymi siłami, a także realizuje przedsięwzięcia bez ich udziału (np. wystąpienie o użycie Sił Zbrojnych, niesienie pomocy psychologicznej).
Za bezpieczeństwo powiatu odpowiedzialność ponosi Starosta. Jest on organem właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego. Na Staroście spoczywa szereg zadań z tego zakresu:
- kierowanie monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usuwaniem skutków zagrożeń na terenie powiatu,
- realizacja zadań z zakresu planowania cywilnego, w tym:
- opracowywanie i przedkładanie wojewodzie do zatwierdzenia powiatowego planu zarządzania kryzysowego,
- realizacja zaleceń do powiatowych planów zarządzania kryzysowego,
- wydawanie organom gminy zaleceń do gminnego planu zarządzania kryzysowego,
- zatwierdzanie gminnego planu zarządzania kryzysowego,
- zarządzanie, organizowanie i prowadzenie szkoleń, ćwiczeń i treningów z zakresu zarządzania kryzysowego,
- zapobieganie, przeciwdziałanie i usuwanie skutków zdarzeń o charakterze terrorystycznym,
- współdziałanie z Szefem ABW w zakresie przeciwdziałania, zapobiegania i usuwania skutków zdarzeń o charakterze terrorystycznym,
- organizacja i realizacja zadań z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej.
Powyższe zadania Starosta wykonuje przy pomocy powiatowej administracji zespolonej i jednostek organizacyjnych powiatu. Starosta wykonuje swoje zadania także przy pomocy Powiatowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego. Na szczeblu powiatu tworzy się także centra zarządzania kryzysowego, które są odpowiedzialne za zapewnienie całodobowego obiegu informacji w sytuacjach kryzysowych, a także całodobowe alarmowanie członków Zespołu.
Na szczeblu powiatu działania podejmowane są gdy:
- sytuacja kryzysowa występuje na obszarze co najmniej 2 gmin,
- sytuacja kryzysowa obejmuje 1 gminę, ale siły i środki jakimi ona dysponuje są niewystarczające i potrzebne jest wsparcie szczebla powiatowego (po zgłoszeniu takiej potrzeby przez właściwego Wójta/ Burmistrza).
Należy jednak pamiętać, że ustawowy obowiązek podjęcia działań w zakresie zarządzania kryzysowego spoczywa na tym organie, który pierwszy otrzymał informacje o wystąpieniu zagrożenia. Organ ten powinien niezwłocznie poinformować o zaistniałym zdarzeniu organy odpowiednio wyższego i niższego szczebla.
Jak wspomniano wyżej, jednym z głównych zadań Starosty z zakresu planowania cywilnego jest przygotowanie powiatowego planu zarządzania kryzysowego. Plan powinien składać się z następujących elementów:
- planu głównego, zawierającego:
- charakterystykę zagrożeń oraz ocenę ryzyka ich wystąpienia,
- zadania i obowiązki uczestników zarządzania kryzysowego w formie siatki bezpieczeństwa,
- zestawienie sił i środków planowanych do wykorzystania w sytuacjach kryzysowych,
- zadania określone planami działań krótkoterminowych,
- zespołu przedsięwzięć na wypadek sytuacji kryzysowych, m. in.:
- zadania w zakresie monitorowania zagrożeń,
- tryb uruchamiania niezbędnych sił i środków
- procedury reagowania kryzysowego,
- współdziałanie między siłami,
- załączników funkcjonalnych, określających:
- procedury realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego, w tym związane z ochroną infrastruktury krytycznej,
- organizację łączności,
- organizację systemu monitorowania zagrożeń, ostrzegania i alarmowania,
- zasady informowania ludności o zagrożeniach i sposobach postępowania na wypadek zagrożeń,
- organizację ewakuacji z obszarów zagrożonych,
- organizacje ratownictwa, opieki medycznej, pomocy społecznej i psychologicznej,
- organizację ochrony przed zagrożeniami charakterystycznymi dla danego obszaru,
- wykaz zawartych umów i porozumień,
- zasady oraz tryb oceniania i dokumentowania strat i szkód,
- procedury uruchamiania rezerw państwowych,
- wykaz infrastruktury krytycznej,
- priorytety w zakresie ochrony i odtwarzania infrastruktury krytycznej.